Orta Gerilim Sigortalar

GENEL BİLGİLENDİRME
Yüksek akım kesme kapasiteli Y.G sigortalar koruyucu eleman olarak uzun zamandan beri O.G devrelerinde kullanılmaktadır. YGS Y.G sigortalarının hepsi akım sınırlayıcı tipte olup hem dahili hem de harici ortamlardaki uygulamalarda kullanılabilir. YG sigortalarının çeşitli tipleri olmakla birlikte, daha güvenli ve ekonomik olduklarından akım sınırlayıcı tipleri ülkemizde ve yabancı ülkelerde tercih edilmektedir. Bu tipler tamamen kapalı bir sistemde sessiz çalışır. Fonksiyonunu yerine getirirken dışarıya alev veya gaz taşması olmaz. Bu nedenle filtre, alev hücresi vs. gibi ek cihazlar gerektirmez. Sigortanın, In anma akımı ile Imin asgari açma değerleri arasında yüklenmesi kaçınılmaz bir zorunluluk ise bu durumda özel termik korumalı sigorta ile donatılmış yük ayırıcısı kullanılması tavsiye edilir. Bu sayede, sigorta içinde oluşan yüksek ısı porselen gövdenin termik olarak dayanabileceği en son noktaya erişmeden, termik sistem çalışarak çarpma pimi kurtulur ve yük ayırıcının üç kutuplu açmasını sağlar. Bu sayede riskli saha önemli ölçüde daraltılmış olur.
YGS Y.G sigortaları ile 6kV-36kV gerilim aralığında devreleri, sistemleri, cihaz ve tesislerinizi (hatlar, transformatörler, motorlar, kondansatörler vb.) kısa devre ve aşırı akımın neden olduğu termik ve dinamik etkilerine karşı koruyabilirsiniz. Sigortalarımızın uluslararası bağımsız ve kendi laboratuarlarımızdaki testlerin yanı sıra firmamızın sahip olduğu ISO 9001:2008 Kalite Güvencesi Sistemi Standardı, IEC 60282-1, DIN 43625 ve TS –EN 60282-1 standartlarına uygun olarak son derece kaliteli bir sistemde üretilmektedir. Aynı zamanda sigorta tip testleri (IEC 60282-1’e göre)  CESI ve ICMET laboratuarlarında gerçekleştirilmiştir.

TEKNİK ÖZELLİKLER
Sigortaların teknik özellikleri; termik koruma, kısa devre akımının sınırlandırılması, nominal  kesme özelliği, tehlikeli aşırı gerilimlere dayanım, minimum işletme gerilimi, güç sarfiyatı şeklinde belirtilir. 

Termik Koruma:
 YG sigortalarının çalışması alışılagelmiş anlamda asgari açma akımı (Imin) ile belirlenir. Bu sigortalar ancak Imin değerinin üzerindeki sahada emniyetle çalışır. Yani, İn (Anma Akım) ile Imin değeri arasındaki sahada emin bir açma garanti edilemez. Sigortanın bu değerler arasında yüklenmesi, sigortanın aşırı derecede ısınmasına ve neticede patlamasına ve çevresine büyük zarar vermesine yol açabilir. Zira , bu kritik alanda erime elemanı yalnızca bir veya birkaç küçük parçada erir ve buralarda oluşan ark devreden akımın geçmesini sürdürür, dolayısıyla aşırı termik zorlanmalara neden olur. Bu sorunu giderebilmek için sigortalar termik koruma sistemi ile donatılmalıdır. Termik koruma sistemi sigortanın iç bünyesinde yer alır ve sigortanın her ne sebepten olursa olsun aşırı ısınması halinde, tehlikeli olacak termik zorlamaya erişilmeden önce, çarpma piminin kurtulması vasıtasıyla şalterin açılmasını, dolayısıyla devrenin kesilmesini sağlar. Termik koruma sistemli sigortalar ancak bir şalter ile kombine ise kullanılmalıdır. Otomatik açmalı bir şalter ile kombine ve bilhassa SF6 gaz izoleli "Ring main unit" panolarda muhakkak termik koruma sistemli sigortaların kullanılması tercih edilmelidir.
Kısa Devre Akımının Sınırlandırılması:
YG sigortaları daha ilk yarım periyotta akım yükselirken devreyi keser; diğer bir tabirle kısa devre 10 mili saniyeden daha kısa sürede yani kısa devre darbe akımı tepe değerine henüz erişmeden kesilecektir. Böylece tesis kısa devre akımlarının tahrip edici termik ve mekanik zorlamalarından korunmuş olacaktır. Sigortanın akım sınırlama hadisesi, devreden geçmesine müsaade edeceği akımdır ve bu ancak sigorta telinin akımı kadar büyük olabilir. Erime teli belirli yerlerinden başlayarak eriyecek ve buharlaşacaktır. Meydana gelen ark kuvartz kumu ile soğutulacaktır. Arkın sönme t. süresince akım ark uzunluğunca azalacak ve gerilimin ilk sıfırdan geçişi civarında tamamen kesilecektir. 
Nominal Kesme Özelliği: 
Anma kesme performansı sigorta iç yapısının özelliklerine, erime elemanının hassasiyetine ve soğutma ortamının özelliklerine bağlıdır. Bu özelliklerin iyileştirilmesi sigortanın kesme sınırını yükseltir. Erime ve ark sürelerinin küçüklüğü, pek çok kısmi arkların oluşması ve bunların söndürülmesinin sigorta boyunca eşit olarak yapılabilmesi, daha az ısı oluşturulması ve bu ısının sigorta boyunca eşit dağılması bir sigortanın anma kesme sınırını yükseltir.
Tehlikeli Aşırı Gerilimler:
Kısa devre akımı kesildiği anda gerilim sıçrama yapacaktır. Transformatör, kondansatör, kablo çıkışları ve gerilim transformatörlerinin önünde bu tip sigorta kullanmanın temin edeceği avantaj yüksektir. 
 Minimum İşletme Gerilimi: 
İşletme geriliminin, sigortanın Un değerine oranla küçük olması devrenin kesilmesi anındaki gerilim sıçramasını, sigortanın konstrüksiyonuna tabi olarak, aşırı arttırabilir. 10 kV bir işletme geriliminde Un = 20 kV’luk bir sigorta tehlikesizce kullanılabilir. 
Güç Sarfiyatı: 
Sigortada oluşan ısı atmosfere iyi şekilde iletilmelidir. Kapalı 

ortamlarda ve izole panolarda ısı, cihazların anma değerlerinde önemli bir sınırlama faktörüdür. Sigortanın takribi güç sarfiyatı (R x I2 x K) olarak hesaplanabilir. Sigorta iç direncinin R (20 C'deki) değerinin ısınma neticesinde artışını belirten K faktörü, In değeri için takriben 1,5-2  dir. In den daha düşük akım değerleri için bu faktör takriben 1,1 -1,5 gibi bir değer olur.

YG SİGORTALARI SEÇİMİ

Sigortanın koruma yapacağı yere uygun özelliklerde seçilmesi gerekir.

Sigorta Nominal Gerilimi: 
İşletme gerilimine uygun seçilmelidir. 
Nominal Kesme Özelliği:
Şebekenin kısa devre yüküne uygun özellikte sigorta seçilmesine özen gösterilmelidir. Bazı özel hallerde bir üst boydaki sigortayı seçerek veya iki sigortayı seri bağlayarak daha yüksek anma kesme gücüne erişilebilir.
Nominal Akım: 
Sigortanın isimlendirilmesi için belirtilen bir değerdir. Aslında, uygulamada önemli olan sigortanın kullanma yer ve amacına uygun tespiti ve seçimidir. Bu seçimde ısınma en önemli faktörlerden biridir. Örneğin, bir trafo korumasında, açık havada In=6 A. bir sigorta uygun ise, aynı trafonun tamamen kapalı bir ortamda bulunan sigorta ile korunması halinde In=10 A’lık sigorta gerekebilir. Daha yüksek akım değerlerinin gerektiği  istisnai hallerde aynı değerdeki iki sigortayı paralel bağlamak gerekir. Ancak, yan yana duracak bu iki sigorta ısınma bakımından birbirini etkileyeceği için bir tolerans kabul edilmelidir.
Koruma Yapacağı Yere Uygunluğu:
Sigortanın motor, transformatör, kondansatör, kablo ve hat koruması, gerilim trafosu korunmasında kullanılmasına göre seçimi değişmektedir. 
A-    Motor Koruması: Motorların kısa devre korumaları için OG sigorta seçiminde, motorun yol alma akım ve süresi en önemli kriter olarak dikkate alınmalıdır. Sigorta akım zaman eğrilerinde standartların tanıdığı tolerans ihmal edilmemelidir. Diğer önemli bir kriter  ise yol verme tekrarı, yani motora saatte kaç defa yol verildiğidir. Yol verme periyodunun sıklığına tabi olarak seçilen sigorta In değeri yükseltilmelidir. 

B-    Transformatör Koruması: YG sigorta In değeri belirli bir değerin altında olmamalıdır ki şalter kapandığında trafonun yol almadaki akım değeri (Mıknatıslama ani akımı) sigortaya zarar vermesin. Pratik bir hesap ile, 0,1 saniyelik bir süre için trafo yol alma akımı, trafo tam yük akımının 10-12 misli olarak düşünülebilir. Sigorta In değeri belirli bir değerin üstünde olmamalıdır ki trafonun AG tarafında meydana gelebilecek bir kısa devrede OG tarafında akım değeri sigortanın Imin (minimum açma akımı) değerinden küçük olmasın. Y.G. sigortasının In değeri o derecede büyük olmalıdır ki sigortalar, trafonun aşırı yüklenmesine müsaade etsin ve AG tarafındaki sigortalar ile aralarında seçiciliği sağlasın. Y.G. sigortanın In değeri o derecede küçük olmalıdır ki trafo sargılarındaki bir arızada daha çabuk kesme garantilenir ve OG besleme hattının başındaki sigorta veya röle ile aralarında seçicilik sağlanır. Transformatör devre uygulamalarında sigortaların seçimi için, transformatör güçleri ile ilgili olarak tavsiye edilen sigorta akımları sigorta seçim tablosunda (tablo-1) verilmiştir.

C-    Kondansatör Koruması: Sigorta In değeri hem sürekli maksimum yük akımı ve hem de müsaade edilebilir harmonik muhtevaya dayanabilmek için yeterince büyük olmalıdır. Sigorta In değeri, kapasitör bankının yol verme akımına dayanabilmelidir. Geçici olayların yaratabileceği gerilim yükselmeleri ihmal edilmemeli ve emniyet bakımından bir üst gerilim sınıfındaki sigorta seçilmelidir. Pratik bir bilgi olarak, sigorta In değeri kondansatör tam yük akım değerinin 1,6-2 katından az olmamalıdır. 

D-    Kablo ve Hat Koruması: Kablo ve hava hatlarının zaman zaman aşırı yüklenmelere maruz kalacağı unutulmamalıdır. Aksi halde bu durum sigortanın In ile Imin değerleri arasında yüklenmelerine, dolayısıyla aşırı ısınmalarına ve tahribine sebep olabilir. Bu sebeple sigorta In değeri kablo veya hat kesitlerinin maksimum taşıyabileceği yüke göre seçilmelidir. 

E-    Gerilim Trafosu Koruması: Gerilim trafoları çok küçük dayanımlı oldukları için Y.G. sigortaları bizzat gerilim trafosunun kendisini arıza akımlarına karşı etkili olarak koruyamaz. Ancak daha ziyade arızalı gerilim trafosunu sistemden ayırmak için kullanılır. Sigortanın seçiminde esas, gerilim trafosunun yol alma akımına dayanacak büyüklükte olmasıdır. Bu husus sigortanın en çok ln=2 A değerinde olmasını gerektirir. Bu çok küçük In değerli sigortalarda kullanılan çok ince akım hattı "korona" hadisesine sebep olabilir. Bu ihtimali düşünerek, sigorta borusunun topraklanmış metal aksamdan oldukça uzak bulunduğundan emin olunmalıdır
TANITIM ve YAPISAL ÖZELLİKLER
YGS Y.G sigortalarımızın yapısı şekil-1 de gösterilmiştir. Sigortalarımızın gövdeleri (dış kısım) içi ve dışı kahverengi sırlı atmosferik şartlara, yüksek basınç ve yüksek ısı kombinasyonuna dayanıklı elektroporselenden yapılmıştır. Elektrolitik nikel kaplı bakır temas başlıklar yüksek iç basınç ve yüksek ısıya dayanıklı, aynı zamanda da çok iyi bir sızdırm

azlık temin edecek şekilde porselen gövdeye basınç altında sıvanmıştır. Bu konstrüksüyonun sızdırmazlığı, yaşlanmaya ve yüksek sıcaklığa dayanıklı özel bir conta ile sağlanır. Temas başlıkları aynı zamanda iç elemanların zaman içinde sağlamlığını güvence altına alır. YGS marka Y.G sigortalarının en önemli kısmı ana ergime elemanıdır. Saf gümüşten özel olarak yapılan teller yıldız şeklindeki porselen taşıyıcılara itina ile sarılmıştır. Bu porselen taşıyıcının etrafında tanecikliği tam olarak tayin edilmiş kuvars kumu bulunmaktadır. Bu komple mekanizma birleşik sigortaların koruma bölgesi olan I1(anma kesme akımı) ile Imin (minimum kesme akımı) arasındaki alanda yüksek kesme kapasite ile güvenilir çalışmayı ve standartların müsaade ettiğinden çok daha düşük ark gerilimlerinin elde etmeyi sağlar. 
Sigortalarımızın diğer önemi bir elemanı da mekanik gösterge sistemidir (şekil-2). Sistemde oluşan kısa devre veya aşırı akım ile ana ergime elemanı sigorta görevini görüp eridikten sonra mekanik gösterge mekanizmasını harekete geçirir. Sigortanın vurucu pimi hem devre kesicilerin açma mekanizmasını harekete geçirir, hem de bir gösterge olarak çalışıp hangi sigortanın attığını gösterir. Bu tip yüksek gerilim sigortaları YGS ‘nin uzun yıllardan beri standart ürünüdür. Bu sebeple sahip olunan tecrübe ve bilgi birikimimiz, kaliteli ve standart bir ürünü, güvenilir bir koruma sağlanmasını garanti eder.

ÖZELLİKLER
YGS Y.G. SİGORTALARININ AVANTAJLARI
-    Kritik akımı güvenilir biçimde kesme,
-    Yüksek kesme kapasitesi,
-    Minimum kesme akımını güvenilir biçimde kesme,
-    Düşük güç sarfiyatı ve düşük sıcaklık artışı,
-    Kesmede daha az anahtarlama gerilimi,
-    Kısmı korona deşarjlarına sebep olabilen sivri ve keskin metal parçalarının olmaması,
-    Güvenilir akım-zaman karakteristikleri,
-    Dahili ve harici ortam için eş dizayn,
-    Yıpranmaya dirençli kaliteli ergime elemanları,
-    Güvenilir mekanik-gösterge sistemi,
-    Sigortaların fonksiyonel özellikleriyle, ebatları ve imalatında kullanılan tüm malzemelerin titiz kaliteli kontrolü,
-    Sigortaların ISO 9001:2008 kalite yönetim sisteminde üretilmesi.

Sigortaların Boyutları
Dimensions of The Fuse-Link
Uyarma Elemanı Özellikleri
Üretim Hattımızda üç ayrı kuvvete sahip mekanik gösterge bulunmaktadır
    
1) 100 – 120 N 
2) 80 N (Orta)
3) 50 N 
Mesela bir şalterin açılması veya bir ihbar sisteminin çalıştırılması isteniyorsa 1 veya 2 numara tavsiye edilir

YÜKSEK GERİLİM SİGORTALARI AKIM-ZAMAN GRAFİĞİ
TIME CURRENT CHARACTERISTICS OF THE HIGH VOLTAGE FUSES

YÜKSEK GERİLİM SİGORTALARI KISA DEVRE AKIM GRAFİĞİ
CUT-OFF CURRENT DIAGRAM FOR HIGH VOLTAGE FUSES